Wandelenderwijs: Schilderijen als inspiratie voor een wandeltocht
Door de eeuwen heen hebben schilders zich laten inspireren door landschappen en de natuur. Ik ga de omgekeerde weg en laat me inspireren door schilderijen om de natuur in te gaan. Dit jaar kan dit overal in Nederland via tentoonstellingen onder de overkoepelende titel Ode aan het landschap. Je kunt bijvoorbeeld wandelen in de sporen van Monet door de Zaanstreek, of in Dordrecht een bomenwandeling maken bij de tentoonstelling Bomen in de Nederlandse schilderkunst. Ik kies een expositie in de buurt van mijn woonplaats en wandel naar museum Flehite in Amersfoort. Hier ga ik op zoek naar schilderijen die mij aanspreken en me uitnodigen om de plekken te bezoeken die daar afgebeeld zijn.
Tekst en beeld: Aat van der Harst
Museum en wandeling in Amersfoort
Op een regenachtige zomerdag wandel ik door de oude binnenstad van Amersfoort naar Museum Flehite. Een poster geeft aan dat daar tot 26 september de tentoonstelling Over velden en wegen is. Ik loop door de zalen met afbeeldingen van landschappen, waarbij de nadruk ligt op de natuur rond Amersfoort. Er is een mooie afwisseling van oude meesters en moderne kunstenaars: een weidelandschap van Mondriaan, een blik op Amersfoort van Cornelis Lieste, de werk envan de Amersfoortse kunstenaar Armando en er zijn landschapstekeningen van Jordanus Hoorn (1753-1833). Hij was tekenmeester van Amersfoort en trok vanuit de stad met zijn tekengerei langs beken en naar boerderij Groot Zandbrink.
In het wandelschrijfboekje dat ik altijd bij me heb, noteer ik de namen van de kunstenaars en de plekken waar ze schilderden. Na een goede kop koffie bij de leuke bakker tegenover het museum ga ik op pad, met het boekje, een paar ansichtkaarten van schilderijen en een plattegrond van de regio.
Via de Amersfoortse Berg naar Den Treek
Via een boomrijke wijk met mooie oude woningen loop ik naar de top van de Amersfoortse Berg. Het is boeiend om door steden te wandelen. Van filosoof Eric Brinckmann (geb. 1961) leer ik dat wandelen voor het genoegen pas aan het begin van de negentiende eeuw op gang kwam. De reden hiervoor was dat in deze tijd de stadsmuren afgebroken werden. “Met de afbraak van de stadsmuren komt de wereld open te liggen. Je kunt letterlijk over de resten heenstappen en de wijde wereld intrekken. Wandelen zonder een ander doel dan het wandelen zelf”. (Brinckmann: Filosofische wandelingen). Tot die tijd maakten alleen pelgrims, handelslieden en soldaten wandelingen, en dan enkel als ze er een goede reden voor hadden. De bemiddelde klasse verplaatste zich tot dan het liefst per koets en piekerde er niet over om voor het plezier te gaan lopen.
Pas in de 19de eeuw waagden Amersfoorters zich buiten de stadspoorten voor een wandeling naar de Berg en het achtergelegen landgoed Den Treek. Ik wandel ook in de richting van dat landgoed. In deze omgeving maakte de schilder Armando zijn indrukwekkende, felle schilderijen, die herinneren aan het concentratiekamp dat hier tijdens de Tweede Wereldoorlog stond, Kamp Amersfoort. Zijn beelden vertellen over een schuldig landschap, dat op de dag dat ik er wandel echter alleen maar vredig en mooi is. Toch herinnert Armando me eraan dat dit vroeger heel anders was.
Klompenpad bij Hoeve Groot Zandbrink
De volgende dag start ik mijn wandeling bij hoeve Groot Zandbrink, geïnspireerd door Cornelis Lieste (1817-1861), die hier in 1840 een mooie pentekening maakte. De boerderij ontstond in de middeleeuwen als een buitenbezitting, in een toen geheel verlaten gebied met woest land en heidegrond. Nu is het een activiteitencentrum met een leuk koffiezaakje. Hier start ik een Klompenpad, het Snorrenhoefpad, van tien kilometer. Het is een heerlijke wandelroute, die langs de Modderbeek richting Achterveld loopt. Vroeger genoten schilders al van dit landschap, vandaag ga ik in hun voetsporen.
Weg van het museum
In mijn lokale boekhandel kijk ik vaak bij de wandelboeken. Deze week valt mijn oog op het boekje Weg van het museum. Ik koop het en lees thuis over twaalf wandelingen vanuit kunstmusea in Overijssel en de Achterhoek. Het zijn allemaal musea op een bijzondere locatie, bijvoorbeeld in de natuur of in een historische stad. Ik neem me voor om met het boekje in de hand een keer naar Enschede te gaan. Hier is namelijk een wandeling door de wijk Roombeek, waar op 13 mei 2000 de vuurwerkramp plaatsvond. Willem Wilmink (1936 -2003) maakte ooit het gedicht Enschede huilt met als eerste couplet:
Een buurt die wel veel zorgen had,
maar die ook vol verhalen zat,
vol humor en gezelligheid,
die buurt zijn we voor eeuwig kwijt.
Na de ramp is de wijk weer op een bijzondere manier opnieuw opgebouwd. De plek van de ramp is onbebouwd gebleven. Er omheen zijn veel mooie sociale huurwoningen, zodat de meeste oude bewoners konden terugkeren. In de oude fabriekspanden zit nu een modern cultureel centrum. Door deze opmerkelijke buurt loop je naar Rijksmuseum Twente, dat beschikt over een prachtige kunstverzameling. Ik ga er gauw heen en wie weet ook naar andere musea uit het boekje.
In de afgelopen weken leerden schilders mij om beter om me heen te kijken en ze nodigen me uit om erop uit te trekken. Cultuur en natuur kunnen elkaar op deze manier verrijken. Een eeuwenoud inzicht, maar ook tegenwoordig nog zeker actueel!
Info:
- Over velden en weiden tot 26 september in museum Flehite te Amersfoort
- Snorrenhoefpad is een klompenpad van 10 kilometer dat beging bij De Roskam te Achterveld of Hoeve Groot Zandbrink te Leusden
- Weg van het museum, Hans Wassink, uitgeverij Anoda, 2020
- Bomen in de Nederlandse schilderkunst in het Dordrecht Museum tot 15 augustus
