Pelgrimstocht naar Santiago de Compostella: wat beweegt mensen deze route te lopen?
Het aantal pelgrims dat jaarlijks de pelgrimstocht naar Santiago de Compostella maakt is de afgelopen jaren flink gestegen. Ook nu, na een lange periode waarin het niet mogelijk was om in het buitenland te wandelen, staan vele pelgrims weer in de startblokken. “Het roept,” hoor je ze zeggen. Maar waarom kiezen mensen ervoor om oude pelgrimsroutes te volgen?
Tekst & beeld: Annemiek Nefkens | WAW.travel
Pelgrimeren over de hele wereld
Na de middeleeuwen liep het aantal pelgrims eeuwenlang terug, maar inmiddels pelgrimeren weer in de mode. Dit is vooral te merken op de bekendste pelgrimstocht van Europa, de Camino naar Santiago de Compostella in Spanje. In 1972 wisten nog slechts 67 pelgrims de pelgrimsroute te voltooien. In 2019 waren dat er 348.000. Ook andere Europese pelgrimstochten (zoals de Via Francigena van Canterbury naar Rome) trekken meer bezoekers, terwijl de Japanse boeddhistische Shikoku-bedevaart ook een vergelijkbare groei heeft gekend.
Ook op andere continenten gaan mensen massaal op bedevaart. Miljoenen moslims gaan op hadj, de bedevaart naar Mekka in Saoedi-Arabië. Dit is een van de vijf pijlers van de islam die alle moslims, die fysiek en financieel in staat zijn, moeten doen (de stijgende trend in aantallen is daar ook te zien). Ondertussen wordt de hindoeïstische Kumbh Mela in Noord-India beschreven als ’s werelds grootste menselijke bijeenkomst, die in 2019 zo’n 220 miljoen pelgrims trok gedurende 50 dagen.
Terugval afgelopen jaar
De coronapandemie heeft de pelgrimstochten in 2020, 2021 en misschien ook daarna ernstig beknot. Nota bene tijdens het Heilig Jaar in de pelgrimsstad. Ook Saudi-Arabië beperkte het aantal bedevaartgangers dit jaar tot ongeveer 1.000, tegen ongeveer 2,5 miljoen in voorgaande jaren. Toch is de algemene trend naar boven opvallend. Waarom trekt pelgrimeren naar Santiago de Compostella (en deze vorm van reizen in het algemeen) zoveel mensen aan?
Religieus of niet?
Je zou vandaag de dag pelgrimeren naar Santiago kunnen zien als een specifiek religieuze vorm van reizen. Maar zelfs in het verleden was het onderweg zijn net zo belangrijk als de spiritualiteit. In veel opzichten was het pelgrimeren de voorloper van het moderne toerisme. Eeuwen geleden reisde niemand immers voor zijn plezier. Als je vroeger dus de wereld wilde zien, was het bezoeken van een heilige plaats een van de weinige redenen waarom je mocht reizen. Naarmate pelgrimsoorden populair werden, zou er een hele reeks infrastructuur om hen heen groeien – van herbergen tot souvenirwinkels en gidsen.
De kathedraal van Santiago de Compostella
Uit eigen ervaring weet ik dat pelgrimstochten een bijzondere aantrekkingskracht kunnen hebben. Tijdens mijn eerste tocht naar Santiago beleefde ik namelijk een bijzonder intenst moment.
Tegen het einde van mijn tocht, voelde ik een golf van emoties en, onverwachts, huilde ik. Gedurende enkele minuten leek de pijn in mijn voeten en spieren te verdwijnen en voelde de rugzak op mijn rug lichter aan. Na drie maanden en ongeveer 2.000 kilometer had ik zojuist voor het eerst de torenspitsen van de kathedraal van Santiago de Compostella gezien. Ik had mijn bestemming bereikt! Na deze intense ervaring, liep ik met gemengde gevoelens de laatste kilometers van de Camino Francés van St. Jean Pied de Port naar Santiago.
Mount joy
Het blijkt dat er een term is voor mijn ervaring: “mount joy”. Volgens dr. Guy Hayward, directeur van het British Pilgrimage Trust, werd het begrip al beschreven in middeleeuwse rapporten. “De eerste keer dat pelgrims hun eindbestemming zouden zien, zouden ze normaal gesproken ergens hogerop zijn, zoals een heuvel met uitzicht op de stad,” zei hij, en legde uit dat pelgrims, na weken of zelfs maanden te hebben getrokken, zouden “huilen van vreugde” van de opwinding om eindelijk hun doel te bereiken – vandaar de term.
Op de hoogte blijven van het laatste wandelnieuws?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en volg ons op Facebook, dan mis je niks!
Landschappen veranderen
Als een vorm van reizen was het lopen van een pelgrimsroute anders dan alles wat ik eerder had gedaan. Drie maanden wandelen. Iedere dag. En ja, soms dacht ik: “Waar ben ik toch aan begonnen?” Maar ik heb veel gewonnen uit de ervaring. Het maakte de wereld plotseling menselijker, op een manier die reizen per vliegtuig, trein of auto nooit zou kunnen. Ik zag landschappen om me heen geleidelijk veranderen – iets wat je niet kunt zien vanuit een vluchtig treinraam of zelfs maar een fiets.
Eenvoudig
Pelgrimeren naar Santiago de Compostella maakte alles voor mij ook eenvoudiger. Ik had echt niets om over na te denken dan de ene voet voor de andere te zetten en te beslissen wat ik zou eten als lunch in het volgende dorp. Bovendien had ik nog nooit zo van de natuur genoten. Als je meerdere dagen achter elkaar in de natuur doorbrengt, begin je je anders te voelen.
Maar waarom dan een pelgrimstocht? Je kunt je immers overal verbonden voelen met de natuur. In mijn ogen gaan ‘normale’ wandelvakanties over het zoeken naar een aantal van dezelfde dingen, maar pelgrims zijn misschien bewuster op zoek naar iets diepers. Professor Reader, die pelgrimstochten over de hele wereld heeft bestudeerd, vertelt dat mensen in veel culturen het gevoel hebben dat ze een “goede” reden nodig hebben om te reizen. Ze willen het gevoel hebben dat ze niet zomaar ergens heen gaan voor de lol, maar dat er een diepere of legitieme reden is om op vakantie te gaan. Voor veel mensen is pelgrim worden zo’n reden.
Over de Camino naar Santiago de Compostela
Pelgrimeren naar Santiago betekent voor iedereen iets anders. Voor sommigen is het omarmen van het standbeeld van de apostel Sint Jacob een vorm van bevrijding en het begin van een nieuw leven. Voor anderen is de pelgrimstocht een sportieve uitdaging. Ongeacht de motivatie heeft de pelgrimsroute voor iedereen veel betekenis. Maar alleen diegenen die deze uitdaging zijn aangegaan, kunnen daarover meepraten.
Wil jij ook pelgrimeren naar Santiago de Compostela?
Wil je ook pelgrimeren naar Santiago de Compostela? WAW.travel heeft inmiddels verschillende pelgrimsroutes naar de kathedraal. Denk aan de Camino Frances of de Camino Portugués. Je kunt ook je Camino beginnen in Santiago de Compostella en naar Finisterre en Muxia wandelen.
Over de auteur
Annemiek Nefkens liep in 2018 de Camino naar Santiago de Compostella. 2.000 km en 3 maanden verder, besloot zij haar leven totaal te veranderen. Ze ging wonen in Spanje en begon, samen met haar Spaanse partner Roberto, WAW.travel. Gespecialiseerd in het organiseren van op maat gemaakte wandelvakanties in Spanje, waaronder de Camino de Santiago.
