Hoe is het 30 jaar na de Wende in.. Erfurt

Vandaag de dag is Erfurt de hoofdstad van de Duitse deelstaat Thüringen. In de DDR was het de hoofdstad van het Bezirk Erfurt. Erfurt wordt in 742 voor het eerst genoemd in geschriften en is daarmee de op één na oudste stad van Duitsland. Sinds 1392 heeft Erfurt een universiteit, als derde stad na Keulen en Heidelberg. Vandaag de dag heeft Erfurt ongeveer 240.000 inwoners en een relatieve jonge bevolking.

Tekst en foto’s: Klaartje Grol.

Het lot van veel Duitse steden tijdens de vele bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog is Erfurt grotendeels bespaard gebleven. De schattingen lopen uiteen, maar slechts tussen de 10% en 15% van de stad is verwoest. Het oude, charmante middeleeuwse centrum is grotendeels bewaard gebleven en niet zoals in veel andere Duitse steden opnieuw in oude stijl herbouwd. Wat je hier ziet, is dus nog écht.

Zeker de Marien Dom is het bezoeken waard. Het oudste deel van de kerk stamt uit de 8e eeuw. Een van de klokken, de Gloriosa, is de grootste middeleeuwse vrij zwaaiende kerkklok ter wereld en stamt uit de 15e eeuw. Je kan hem op speciale gelegenheden nog horen luiden. Ook was Maarten Luther priester in deze kerk, nadat hij zijn rechtenstudie aan de universiteit van Erfurt had afgerond en in 1505 toetrad tot de Augustijner kloosterorde.

De Stasi gevangenis

Niet alleen de middeleeuwse historie van Erfurt is bewaard gebleven. Tussen alle middeleeuwse pracht en praal zijn ook genoeg sporen van de DDR te vinden. Het Gedenk- und Bildungsstätte Andreasstrasse is een must see. In deze voormalige gevangenis vind je nu een museum over de onderdrukking en bevrijding van de DDR. Ten tijde van de DDR waren de bovenste verdiepingen van de gevangenis ingericht als Stasi gevangenis.

In veel gevallen werden de politieke gevangenen voor ze voor de rechter verschenen in deze gevangenis opgesloten met als voornaamste doel ervoor te zorgen dat men eerder bekende. Niemand wist hoelang ze moesten zitten, gemiddeld was dit 100 dagen. Het gevangenisregime was buitengewoon streng. De gevangene werd zijn naam afgenomen, het nummer van zijn cel werd zijn naam. En omdat er elke vier weken gewisseld werd van cel, verloor je je identiteit. Verhoren vonden op wisselende momenten overdag en ‘s nachts plaats, elke gevangene werd overdag om de 5 minuten gecontroleerd, ‘s nachts ging het licht om de 20 minuten aan. En dan waren er nog de stacellen en isoleercellen zonder toilet. Alles met het doel de gevangenen te breken.

In het museum begin je met het bezoek van de Stasi gevangenis, origineel uit de jaren ’70 en ’80. De tentoonstelling belicht het perspectief van de gevangenen, Stasi medewerkers en historici. Daarna leidt de tentoonstelling je door de jaren van onderdrukking naar de Vreedzame Revolutie.

De Krämerbrücke

Lopend door Erfurt valt op dat je weinig typische Oost Duitse woonblokken ziet. Omdat de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog goed bewaard is gebleven, is er in Erfurt door de Oost-Duitse regering weinig nieuws gebouwd. Wel werden niet alle gebouwen even goed onderhouden, en na de Wende is het renoveren van de middeleeuwse gebouwen volop aangevangen.

Een van de eerste huizen die gerenoveerd zijn, zijn die op de bekende Krämerbrücke. Stammend uit de 1325 is dit met 125 meter de langste bebouwde brug in Europa. Aan weerszijden van de brug vind je kleine winkeltjes met woonhuizen erboven. Op de brug heb je niet het idee dat je over een brug loopt! De brug verbindt het Benediktsplatz met Wenigemarkt en loopt over een zijtak van de Gera.

Erfurt was tussen de 11e en 16e eeuw een rijke handelsstad. Op de Krämerbrücke waren dan ook veel handelaren, zilver- en goudsmeden gevestigd. In de Middeleeuwen bezat het stadsbestuur de huizen op de brug. Tijdens de DDR-tijd waren de huizen ook weer eigendom van de staat. Na de eenwording zijn ze eigendom van het gemeentebestuur gebleven en worden ze verhuurd aan kleine ondernemers en particulieren.

Tijdens de DDR-tijd heeft er wel groot onderhoud aan de brug en brugbogen plaatsgevonden, waardoor er ook weer gemotoriseerd verkeer over de brug kon. Auto’s en vrachtwagens zijn nu niet meer welkom, de Krämerbrücke is een gezellig winkelstraatje geworden, waar ook nog ongeveer 80 mensen wonen. Bij huisnummer 31 kan je naar binnen om te zien hoe de woonhuizen boven de brug eruitzien.

De Synagoge van Erfurt

De Synagoge in Erfurt is een van de weinige synagogen uit de Middeleeuwen die bewaard zijn gebleven. De oudste vermelding is van rond 1100. Na de eerste pogrom van 1349 was de hele Joodse gemeenschap van Erfurt vermoord of gevlucht. De synagoge werd in gebruik genomen als pakhuis. In de groeiende stad werden aan de buitenkant van het gebouw andere huizen neergezet, zodat het gebouw uiteindelijk volledig schuilging achter andere gebouwen.

Het pakhuis werd tegen het einde van de 19e eeuw een restaurant met danszaal. Saillant detail: dit restaurant was een van de favoriete plaatsen van de Nazi’s in Erfurt. Ook in de DDR-tijd was het restaurant een populaire uitgaansgelegenheid. In 1988 ontdekte men dat er middeleeuwse muren in de mannen wc te vinden waren. Maar veel werd er niet mee gedaan. Na de Wende werd het restaurant verkocht aan een restaurantketen, maar na de herontdekking van de synagoge kocht de gemeente het gebouw in 1998 terug. De Synagoge werd gerenoveerd, maar een bestemming was er nog niet voor.

Erfurter Schat

Tot in datzelfde jaar bij een renovatie van een woonhuis in de buurt de Erfurter schat werd gevonden, een verzameling zilveren munten, servies en sieraden uit de dertiende of veertiende eeuw, waarschijnlijk begraven vlak voor of tijdens de Pogrom van 1349. Er werd ook een unieke gouden joodse trouwring gevonden, van deze trouwringen zijn er uit deze periode maar drie bekend. De oude Synagoge werd een museum waar je ook de Erfurter schat kan bewonderen.

Meer weten?

Erfurt kan je heel goed zelf struinend ontdekken. Maar wil je meer weten over de stad in de geschiedenis, dan is een stadswandeling met een gids een bron van informatie! Tegenover het station vind je het toerismebureau.